حجت الاسلام و المسلمین سید علی فضل الله از شخصیت های برجسته سیاسی و مذهبی لبنان در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در دفتر کار خود در بیروت به بررسی آخرین تحولات جهان اسلام و راه های تقویت وحدت میان ملت ها و کشورها پرداخت.

ترجمه متن این مصاحبه بدین شرح است:

سئوال: جهان اسلام در حال حاضر با چه مشکلاتی روبرو است؟

جهان اسلام همواره مورد هجوم دشمنان است، زیرا مسلمانان ثروت های طبیعی و ظرفیت های انسانی و توانایی فکری زیادی دارند که این همه توانایی نیز به خاطر ظهور تمدن ها و ادیان آسمانی در این قسمت از زمین شکل گرفته است و طبیعی است که این منطقه دارای تنوع فکری و فرهنگی و دینی باشد و البته اندیشه هایی که در این منطقه ظهور یافته بر وضعیت مردم این منطقه تاثیر گذار خواهد بود و جهان هم به خوبی می داند که اگر بخواهد وجود و سلطه خود را حاکم کند، باید در این منطقه تاثیر گذار باشد.

از سوی دیگر متاسفانه ما مردم منطقه نیز زمینه را برای دشمنانی که می‌خواهند سلامت جهان اسلام و قدرت مسلمانان را به خطر بیندازند فراهم ساخته ایم و نتیجه این شده که منطقه ما همواره عرصه فتنه هایی بوده که علیه ما شکل گرفته و این فتنه ها نیز در قابل های مختلف دینی، مذهبی و قومی علیه ما طراحی شده و طبیعی است کسانی که می‌خواهند بر منطقه مسلط شوند، در این منطقه فتنه افکنی کنند، اما واقعیت این است که خود ما نیز زمینه را برای آنها فراهم می کنیم و نتیجه همین شده که ما در منطقه از این همه تفرقه و دودستگی رنج می بریم و از آنجا که به دشمنی هایی که علیه ما صورت می‌گیرد و وجود دشمنان خارجی توجه نداریم، سرگرم اختلافات میان خود شده ایم گویی این اختلافات طبیعی است و باید باشد و هیچ گاه هم به فکر اتحاد نیستیم و همواره به فکر تفرقه و اختلاف هستیم و این حالت همیشه هست و کسی هم نیست که چاره ای بیندیشد و برای تحقق وحدت اسلامی و وحدت ملی و قومی راه حلی ارائه کند و متاسفانه صدای فتنه همچنان بلندترین صدا در عرصه منطقه است و در این میان وظیفه ما در این مرحله و آینده این است که تلاش خود را افزایش دهیم و مسئولیت بزرگی را که بر دوش ما قرار دارد احساس کنیم.

سئوال: به نظر شما آیا می توان فتنه های داخلی و خارجی را از هم تفکیک کرد؟ آیا توطئه های استعماری و اختلافات داخلی را می توان جدای از هم دید و بررسی کرد؟

همان گونه که گفتم، دشمنان جهان به دنبال تضعیف و چپاول ثروت ها و از کار انداختن توانایی انسانی ما هستند و البته از دشمنان انتظاری جز این هم نمی‌رود، زیرا آنها به دنبال تسلط بر منطقه هستند، اما مشکل این است که ما نیز زمینه را برای آنها فراهم می کنیم و با عملکرد نادرست خود به آنها فرصت فتنه افکنی می دهیم.

من در اینجا نمی‌خواهم غرب و استعمار را متهم کنم که می‌خواهند بر ما مسلط شوند، زیرا این گونه رفتار از سوی آنها طبیعی و متناسب با سرشت آنها است، اما سئوال این است که ما چرا در این زمینه به آنها کمک می کنیم تا هرگاه بخواهند بتوانند فتنه‌های مذهبی و دینی و قومی را میان ما ایجاد کنند؟

به نظر می رسد ما باید در طرز تفکر خود در زمینه اختلافات و مدیریت آن و برخورد با مسائل میان طوایف و مذاهب تجدید نظر کنیم و همواره تقصیر را به گردن دیگران نیندازیم.

برخی همیشه می خواهند تقصیر را به گردن دیگران بیندازند و دیگران را متهم کنند، اما همه باید بدانند که ما نیز باید تغییر کنیم. چرا ما تغییر نمی کنیم؟ چرا به گونه ای دیگر نمی اندیشیم؟ چرا متحد نمی شویم؟ اروپا متحد شد، آمریکا با تنوعی که دارد متحد شده، کشورهای شرق آسیا هم در حال اتحاد هستند، اما ما همچنان مانند گذشته دچار تفرقه هستیم.

سئوال: پیشنهاد شما برای تحقق وحدت در منطقه و جهان اسلام چیست؟

پیشنهاد ما این است که ما در درجه اول بدانیم وحدت برای ما مهم است؛ چراکه به نظر می‌رسد ما مسلمانان متوجه اهمیت وحدت نیستیم و هرکسی گمان می‌کند مشکلی ندارد و شیعه و سنی از وضعیت موجود احساس راحتی می کنند در حالی که باید به اهمیت وحدت پی ببریم و بدانیم تا چه اندازه برای ما مهم و حیاتی است.

البته وحدت به این معنا نیست که ما از اعتقادات و مبانی خود دست برداریم، زیرا هر طایفه و مذهبی اعتقادات و مبانی خاص خود را دارد. وحدت این است که ما اجازه ندهیم این ویژگی ها به دیواری میان طوایف و مذاهب تبدیل شود، بلکه اینها باید مقدمه ای برای آشنایی و وحدت ما باشد که خداوند متعال فرمود: «وَجَعَلناكُم شُعُوبًا وَقَبائلَ لِتَعَارفُوا» یعنی ما شما را به صورت ملت ها و قبائل مختف آفریدیم تا با هم ارتباط برقرار کنید و از توانایی‌های دیگران استفاده کنید.

ما در درجه اول باید وحدت را باور داشته باشیم و پس از آن باید طرز تفکری که وحدت را مانع ایمان می داند از بین ببریم. برخی می‌گویند: شیعه چگونه می‌تواند با سنی متحد شود؟ گویی وحدت قرار است ذات شیعه را از او بگیرد، اما واقعیت این است که وحدت با ذات مذاهب کاری ندارد و فقط می‌خواهد تنش ها و دشمنی ها را از بین ببرد و عرصه‌های مشترکی میان مسلمانان ایجاد کند؛ پس وحدت میان اقوام نیز بدین ترتیب به معنای حذف ویژگی های اقوام نیست، بلکه به معنای ارتباط میان آنها است.

* تنوع مشکلی در زندگی نیست، بلکه یک امر طبیعی در زندگی است

پیشنهاد دیگر ما برای تحقق وحدت این است که بدانیم چگونه اختلافات میان خود را مدیریت کنیم و بدانیم تنوع یک مشکل و معضل نیست، بلکه امری طبیعی در زندگی است و خداوند متعال ما را متنوع و در کشورهای مختلف با زبان ها و رنگ ها و نژادهای متفاوت آفریده؛ در حالی که اگر می‌خواست می‌توانست همه انسان ها را به یک شکل بیافریند و هرگونه تنوع و تفاوت را از بین ببرد، اما خدای متعال زندگی ما را این گونه قرار داده و ما باید بدانیم که تفاوت نباید ما را به درگیری و حذف همدیگر بکشاند، بلکه باید به فکر ایجاد زمینه های مشترک باشیم و بر این زمینه ها تاکید کنیم و گفت‌وگو کنیم تا به نتیجه برسیم و اگر هم نتوانستیم به نتیجه برسیم، با همین اختلافات در کنار هم زندگی می‌کنیم و بر اساس مشترکاتی که داریم با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم و این مشترکات می‌تواند انسانیت و ارزش های انسانی مشترک باشد همان گونه که امام علی(ع) نیز هنگامی که مالک اشتر را به مصر فرستاد(و مصر کشور تنوع ها است) به او فرمود: مردم دو دسته اند یا هم دین تو و یا شبیه تو در آفرینش هستند(پس اگر نتوانستی با آنها اشتراک دینی داشته باشی، اشتراک انسانی داری).

نکته دیگری که باید در زمینه تحقق وحدت به آن توجه کنیم، برطرف ساختن احساس زیان است؛ به این معنا که کسی نباید احساس کند که حق او داده نشده، زیرا چنین احساسی موجب ایجاد تنش می شود و بنابراین پیروان هر دینی باید حقوقشان پرداخت شود و از آزادی برخورار باشند و در زمینه حقوق شهروندی نیز باید اوضاع به گونه‌ای باشد که همه خود را شهروند درجه یک بدانند، زیرا تا زمانی که کسی احساس زیان کند، زمینه برای نفوذ دشمنان فراهم است.

هنگامی که گروهی در یک کشور احساس کنند در حاشیه هستند و حقوق شهروندی آنها پرداخت نمی شود، دشمنان به سراغ چنین گروهی می‌آیند و به آنها می‌گویند بیایید ما حقوق شما را تامین می کنیم و به شما قدرت می دهیم و برای مبارزه با حکومت از شما حمایت می‌کنیم و این گونه است که فتنه ها به وجود می آید و این همان اتفاقی است که در لبنان رخ داد و غربی ها به سراغ مسیحیان لبنان آمدند و به آنها گفتند مراقب باشید مسلمانان به خاطر حضور فلسطینیان از شما بیشتر شده اند و کم کم شمارا در خود هضم می کنند پس بیایید ما شما را علیه آنها مسلح کنیم و بعد به سراغ مسلمانان آمدند و گفتند شما از مسیحیان بیشترید، چرا حقوق خود را به عنوان اکثریت مطالبه نمی‌کنید؟ و این گونه فتنه ای در لبنان به وجود آمد که هدف از آن نه تامین منافه مسلمانان بود و نه مسیحیان.

چون سخن از فلسطین به میان آمد به نظر من فلسطین می‌تواند یکی از زمینه های اساسی برای تحقق وحدت اسلامی باشد.

سئوال: فلسطین اکنون در چه وضعیتی قرار دارد و نظر شما درباره موضع مسلمانان در این رابطه چیست؟

اگر ما روزی بر مسائل بزرگ و کلان به توافق رسیم، دیگر از درگیر شدن بر سرمسائل کوچک می‌گذریم و از این رو ما از همه می خواهیم به مسائل بزرگ بیندیشند؛ مسائلی که این شایستگی را دارد که دغدغه مسلمانان شود. اگر ما بخواهیم همیشه سرگرم مسائل کوچک باشیم، با هم درگیر خواهیم شد.

ما باید کاری کنیم جهان اسلام به مسائل بزرگ و اساسی مشغول شود و از مساول جزئی صرف نظر کند و به مسائل بزرگی مانند وضعیت مسلمانان فلسطین و مسلمانان میانمار بیندیشد.

سئوال: نظر شما درباره اتفاقات یمن چیست و آینده یمن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ما به زنده بودن و پویایی مردم یمن ایمان داریم و هرکس به این مرد بنگرد زنده بودن آنها را می بیند. مردم یمن خواستار حقوق خود هستند و روش برخورد عربستان در برخورد با مردم یمن روشی اشتباه است و فقط باعث ریشه دار شدن ملت یمن و افزایش دشمنی آنها با عربستان خواهد شد و باید راه حلی برای این مسئله اندیشیده شود و به نظر ما تنها راه حل این است که حق مردم یمن در تعیین سرنوشت خود محترم شمرده شود.

سئوال: نظر شما درباره تحولات سوریه چیست؟

ما همواره بر این باور بوده ایم که اتفاقات سوریه یک بازی استعماری است که می‌خواهد قدرت مردم این سرزمین را از بین ببرد و البته دشمن از شکاف ها و نقاط ضعف موجود در داخل سوریه برای ضربه زدن به این ملت استفاده کرد و برخی از مردم را تحریک کرد، اما هدف دشمنان همواره سرنگونی تمام سوریه است و نتیجه هم چیزی شد که اکنون شاهد هستیم.

گفت و گو: مرتضی سعیدی نجفی